Ulaz u Podrume

Ejnar Dyggve - Prijedlog za rekonstrukciju ograde u srednjem interkolumniju Protirona

Ovdje bih želio istaknuti značenje dobro osnovane rekonstrukcije Peristila za naše poglede na dispoziciju carskih palača uopće, koje su regulirane upravo pošto su se u doba tetrarhije pojavili zahtjevi za liturgiju carskog kulta, o čemu sam svojevremeno opširno pisao.Tom sam prilikom ulogu Peristila doveo u vezu s prilikom na poznatom madridskom misoriju, gdje se vidi car Teodozije ispod zabata, koji odgovara dosadašnjem obliku podnožja zabata Peristila. Sada međutim imamo sigurno utvrđeni reprezentativni podij u srednjem interkolumniju nad lukom silaznog stepeništa, gdje se car u svrhe kulta može pojaviti ispod tipičnog sirijskog zabata glorifikacije na mjestu koje je na vrlo konsekventan način izolirano od samog prostora Peristila. Prije Marasovićeve rekonstrukcije, naime, moglo se s Peristila izravno pristupiti srednjem interkolumniju, tj. položaju gdje se u antičko doba pojavljivao car, i takav oblik nije u skladu s carskim ceremonijalom kasnoantičkog vremena. Nedavnom rekonstrukcijom vraćen je Peristilu oblik koji odgovara Dioklecijanovom vremenu, kad je car mogao stajati u srednjem interkolumniju na podiju iza ograde i, odijeljen od publike, primati počasti prisutnih u reprezentativnom hipetralnom prostoru, koji je pravo srce u rasporedu Palače.

 Ejnar Dyggve, dipl. ing. arh.

 Renesansno-barokna kompozicija Protirona imala je, naime, svoj naglasak u zazidanom srednjem interkolumniju na kojem se nalazio svetački lik. Djelomičnim rušenjem tog zida 1947. godine centralni dio kompozicije namjesto cjelovitog ambijenta poprimio je karakter spomeničke ruševine. Osim toga, renesanso-barokne kapele imale su, kao zatvorene građevine, svoj vlastiti smisao, dok je antički Protiron - bez prvobitnog krova - predstavljao ruševinu. Konzervatorskim zahvatom 1953. godine pokriven je antički Protiron i samim time izgubio je cjelokupni renesansno-barokni ambijent svoj prvobitni smisao kao definirana prostorna cjelina. Konačno, renesansno-barokne kapele i luk među njima zamišljeni su kao građevine, kojima je podnožje jedinstveni podij, nastao istovremeno s njihovom gradnjom. Rekonstrukcijom Peristila 1960. godine nestalo je tog podija i umjesto njega obnovljeno je antičko trodijelno stepenište sa svodom iznad silaznog kraka. Pojavu bačvastog svoda s čeonim lukom u kompozicijskoj cjelini Protirona može se shvatiti kao neklasični izraz razdoblja kasne antike, ali u takvoj kompoziciji nije više moguće spojiti još jedan, treći luk u sredini, pogotovo kad je ovaj posljednji u stvari samo dekorativna kulisa.

٭٭٭

Kako kapelice ipak imaju izvjesnu vrijednost (uglavnom kao povijesni dokument u razvitku grada odnosno jedne njegove epohe), njihove se fasade mogu, u sklopu uređenja Protirona, pomaknuti na novo mjesto, što ne bi ometalo funkcionalne zahtjeve same regulacije. Zadržavanjem, naime, dijelova kapela, izbjegava se potreba rekonstrukcije vanjske površine zida Vestibula koja je u donjem dijelu porušena. Kad bi se potpuno uklonile kapelice, trebalo bi obnoviti zid Vestibula u rustičnoj tehnici, kakva je u strukturi zaista i postojala, ali nije bila vidljiva jer ju je oblagala mramorna inkrustacija. Takav osjetljivi konzervatorski problem izbjegao bi se kad bi površinu antičkog zida pokrila površina fasadnog zida kapelice. Stoga bi rješenje ovog problema bilo povlačenje fasada kapelice s linije stupova uz zid Vestibula.'' 

prof. dr. sc. Jerko Marasović, dipl. ing. arh.; dr. sc. Tomislav Marasović, profesor emeritus

Pronašao: Davor Pelaić